1. 1. 1. 1.Inleiding
De pandemie COVID-19 heeft sinds 13 maart 2020 Suriname ook in de greep. De laatste weken is het aantal COVID-19 positieven toegenomen. De bedrijven en de werknemers uitdeze sector werden de voorbije weken zwaar getroffen door de verspreiding van het virus. Door de Minister van Volksgezondheid drs. Amar Ramadhin is gevraagd aan de Protocollen Commissie COVID-19 Nieuw Normaal richtlijnen te ontwikkelen ten behoeve van de winkels en supermarkten.
Dit document is bedoeld als (dwingende) aanbevelingen voor het veilig openstellen en openhouden van winkels en kleine supermarkten in Suriname ten tijde van de Corona epidemie met inachtneming van de COVID-19 maatregelen en de nodige beheersmaatregelen.
De Commissie heeft gewerkt met het document ” COVID-19 Protocol Richtlijnen Winkels en Supermarkten Compleet (Versie 1)” samengesteld door M. Naarendorp en L Joyette.
Aanpassingen in dit protocol zijn gedaan aan de hand van CDC- en RIVM- richtlijnen en aangepast naar de praktijk in Suriname.
U dient er rekening mee te houden dat de informatie over COVID-19 heel snel toeneemt en de evidentie en richtlijnen op korte termijn kan veranderen.
2. Informatie voor de winkeliers en supermarkt eigenaren
Verwekker: Coronavirus SARS-CoV-2.
Besmettingsweg: Mens-op-mens-transmissie via directe druppelinfectie (hoesten en niezen);
mogelijk indirecte transmissie via oppervlakten, voorwerpen (cellulairs, toetsborden,
computermuizen); knuffelen of handen geven of aerosolen tijdens medische procedures.
Incubatietijd: 2-14 dagen (gemiddeld 5-6 dagen).
Besmettelijke periode: Het COVID-19 virus is mogelijk overdraagbaar ca 1-3 dagen voor het
optreden van symptomen. In ieder geval tijdens symptomatische fase waarna virus nog langer
met PCR aantoonbaar kan zijn in de keel/feces.
Symptomen: Van milde luchtwegklachten (neusverkoudheid, loopneus, niezen, keelpijn,
hoesten), verhoging/koorts tot ernstige longontsteking en ademhalingsproblemen. Ook
plotseling verlies van reuk en/of smaak (zonder neusverstopping) komt voor. De onderstaande
klachten zijn gemeld bij COVID-19 patiënten:
– koorts
– koude rillingen
– hoesten, neusverkoudheid, kortademigheid
– schorre stem, keelpijn
– pijn bij de ademhaling
– algemene malaise
– vermoeidheid
– algemene pijnklachten/ spierpijn
– oculaire pijn
– hoofdpijn, duizeligheid
– prikkelbaarheid/verwardheid/delier
– buikpijn, anorexie/verlies van eetlust
– diarree, overgeven, misselijkheid
– verlies van of verminderde reukzin (hyposmie/anosmie) en smaakzijn
(dysgeusie/ageusie)
– conjunctivitis en verschillende huidafwijkingen.
Risicogroepen voor een ernstig beloop van CoVid-19:
* Mensen die ouder zijn dan 70 jaar hebben een verhoogd risico op ernstig beloop
* Volwassenen (≥ 18 jaar) met onderliggende ziekten. Het gaat om volwassenen
met:
– Chronische afwijkingen en functiestoornissen van de luchtwegen en longen,
die vanwege de ernst onder behandeling van een longarts zijn;
– Een chronische stoornis van de hartfunctie,
– Diabetes mellitus: slecht ingestelde diabetes of diabetes met secundaire
complicaties;
– Ernstige nieraandoeningen die leiden tot dialyse of niertransplantatie;
– Verminderde weerstand tegen infecties door medicatie voor auto-immuunziekten, na orgaan- of stamceltransplantatie, bij hematologische
aandoeningen, bij (functionele) asplenie**, bij aangeboren of op latere leeftijd
ontstane ernstige afweerstoornissen waarvoor behandeling nodig is, of tijdens
en binnen 3 maanden na chemotherapie en/of bestraling bij kankerpatiënten;
– Een onbehandelde hivinfectie of een hivinfectie met een CD4-getal <
200/mm3;
– Ernstig leverlijden in Child-Pugh classificatie B of C;
– morbide obesitas (BMI > 40).
3. Technische en organisatorische aanpassingen
De nodige technische en organisatorische aanpassingen en beheersmaatregelen in winkels en
kleine supermarkten door te voeren door de winkeliers, supermarkt eigenaren, staf en het
personeel.
3.1 Technische aanpassingen
Hygiëne
1. Installeer wasbak buiten om de handen te wassen met water en zeep.
2. Plaats gesloten vuilnistonnen met vuilniszak op vaste plaatsen (ingang, kassa’s,
toiletten, schaftruimte);
Markeringen
3. Plaats sticker markeringen voor 1,5 m afstand op de vloer zowel binnen als buiten de
winkels en supermarkten en voor de kassa’s of afdelingen waar concentraties kunnen
voorkomen.
4. Een aparte in- en uitgang voor de klanten. Indien dit niet mogelijk is m.n. bij de kleine
winkels en supermarkten, dan moeten klanten om en om binnen toe gelaten worden
resp. weg te laten gaan zodat er geen opstopping bij er deur ontstaat.
5. Aangepaste werkuren, bv om rekken aan te vullen
6. Markeer gangpaden boven de rekken met het type producten ter voorkoming van
doelloos lopen in de winkels en supermarkten.
Fysieke afstand
7. Indien de aanbevolen afstand van 1.5 meter binnen en buiten de winkel zowel tussen
werknemers en klanten alsook onderling niet mogelijk is om te bewaren, dan wordt
aanbevolen barrières tussen medewerker en cliënt op te werpen bij de kassa’s middels
het plaatsen van afscheidingen m.b.v. een scherm van plastiek, (plexi) glas.
8. Verplicht het gebruik van winkelwagentjes (1ste keus) of trolleys (2de keus) om de
fysieke afstand tussen klanten te bewaren.
9. Zorg voor voldoende kassa’s in gebruik om rijvorming (concentratie van mensen) bij
de kassa te minimaliseren; overweeg ook snelkassa’s.
Schaftruimte
COVID-19 PREVENTIE PROTOCOL VOOR WINKELS EN KLEINE SUPERMARKTEN 7
10. Zorg voor een aangepaste schaftruimte, waarbij ventilatie en afstand kan worden
gerealiseerd; schaftruimte buiten of in een goed geventileerde ruimte.
Ventilatie
11. Maximaliseer ventilatie in ALLE ruimtes: lucht regelmatig gedurende 10 tot 15 minuten door alle ramen en deuren open laten gedurende de openingstijden dat er een flinke luchtstroming of luchtcirculatie door de ruimtes ontstaat. Ruimtes moeten worden geventileerd met 100% buitenlucht. De bestaande installatie van het ventilatiesysteem kan omgebouwd worden om volledig te ventileren met buitenlucht.
12. Indien van toepassing, stel de airconditioning dan zodanig in dat er continue aanzuiging is van verse lucht i.p.v. het circuleren van dezelfde lucht.
– De airconditioning moet ingesteld zijn op exhaust / fresh air mode
– Het plaatsen van afzuigventilatoren kan in overweging genomen worden.
– Aanvullende maatregelen en aanpassingen aan de ventilatiesystemen zijn niet nodig op basis van de huidige inzichten. Wel is het van belang dat luchtverversing steeds plaatsvindt en past aan bij de gebruiksfunctie van het gebouw
13. In toiletten optimaal gebruik maken van ventilatiemogelijkheden en mogelijk voorzien
van afzuigventilatoren.
3.2 Organisatorische aanpassingen
Hygiëne
1. Verplicht stellen van het gebruik van mond neusmaskers voor alle personeel op de
werkvloer en voor alle klanten al bij het binnentreden van de winkels en supermarkten.
2. Het ontsmetten van de handen van klanten:
– Bij de ingang van de winkel handen wassen met water en zeep minmaal 20
seconden of met handalcohol 70%;
– Bij de kassa’s en op verschillende punten in de winkel en supermarkt plaatsen van
handalcohol 70%;
3. Moedig elektronisch betalen aan.
4. Maak van kassa’s, pinapparaten en machines voor kansspelen veelvuldig schoon met
verdunde chlooroplossing of alcohol 70%.
5. Maak oppervlaktes in de winkel veelvuldig schoon (toonbanken, deurklinken
(meerdere malen per dag dag) en na elke shift ook de afscheidingen tussen kassa’s.
6. Reinigen van schappen en stellingen 1x per week; 1 – 2 x per maand grote
schoonmaak.
Reiniging en desinfectie volgens een vastgelegd schema
7. Dweil de vloer dagelijks met sterke chlooroplossing (drukke plekken tweemaal per
dag).
8. Ledig vuilnistonnen dagelijks (inclusief zak); gebruik wegwerphandschoenen daarna
deze veilig uitdoen en handen wassen gedurende minimaal 20 seconden.
9. Reinigen van toilet en wasbak moet meerdere malen per dag geschieden.
10. Toiletten voorzien van spuitflessen met chlooroplossing t.b.v. zelf schoonmaken voor en na gebruik van deurklinken, kranen en het doortrek-mechanisme (Doortrekken met gesloten toiletpot bemoedigen (geen verstuiving van water).
11. Na het schoonmaken emmers grondig afspoelen, stofzuigermonden goed schoonmaken, vieze dweilen en doekjes grondig reinigen met bleekmiddelen en ophangen om goed te drogen in de zon (indien geen droger beschikbaar) of weggooien.
12. Wegwerp schorten en handschoenen gebruiken t.b.v. reiniging en desinfectie
Fysieke afstand
13. Instructie voor gespreide tijden voor schaften (in tijd en met fysieke afstand).
14. In geval vaste werkzaamheden die door twee mensen uitgevoerd moeten worden, maak vaste paren van werknemers (om de mogelijkheid van verspreiding onder meerdere mensen te voorkomen).
Werkwijze om crowding te voorkomen
15. Beperking van het aantal klanten dat tegelijk in de winkel is; één klant per 10 m2 én 1.5 meter tussen klanten. Dat betekent:
a. Voor winkels < 20 m2 : maximaal, 2 klanten (inclusief fysieke afstand 1.5 m)
b. Voor winkels > 20 m2 :1 klant per 10 m2 erbij; (inclusief afstand van 1.5 m).
16. Gebruik een vast aantal winkelwagentjes of trolleys om precies te weten hoeveel klanten er ten alle tijde in de winkel zijn.
17. Beroep doen op een bewaker of iemand van uw personeel aanwijzen als steward.
18. Overweeg positionering van versproducten en andere fatsrunners (waarvoor men dagelijks in de winkel komt) vlak bij de ingang en laat die aan de snel kassa afrekenen.
19. Prijs alle producten op de rekken ter voorkoming van onnodig spullen aanraken, rondlopen in de winkel om prijzen op te vragen en langer winkelen.
20. Verbied drinken en consumeren vóór of in de winkel en in de supermarkt (cafetaria of eetgelegenheid).
Personeelsmanagement indien van toepassing
21. Personeelsadministratie (naam, adres, telefoonnummer, familieleden in huis).
22. Personeelsrooster hanteren.
23. In- en uittekenlijst, ook bij tussendoor weg gaan.
3.3 Educatie en communicatie Klanten
24. Speciale posters met de winkelregels duidelijk zichtbaar voor de klanten in de winkels plakken.
25. Erop toezien en voorlichten dat de klanten zich niet onnodig in de winkel ophouden.
Personeel
26. Posters hand- hoesthygiëne
27. Veilig aan- en uittrekken van mondkapjes, handschoenen, short t.b.v. het personeel
4.1 Maatregelen voor het betreden van de werkvloer
(Strikte controle (maximaal fysieke afstand respecteren) en monitoren en triage noodzakelijk):1. Was de handen minimaal 20 seconden met water en zeep
2. Desinfecteer de handen met alcohol 70%
3. Doe een schoon mondkapje aan; wissel deze om de 4 uur of als deze nat of bevuild is.
4. Desinfecteer de handen weer met alcohol 70%
5. Raak het gezicht of kapje niet meer aan.
6. Betreedt de werkvloer
4.2 Handen hygiëne maatregelen van medewerkers
1. Was de handen minimaal 20 seconden met water en zeep .
– bij het betreden van de werkplaats;
– bij de pauzes;
– bij gebruik van de sanitaire voorzieningen;
– voor het naar huis gaan.
4.3 Maatregelen op de werkvloer
1. Werk goed door.
2. Probeer afstand te bewaren van de collegae.
3. Desinfecteer de werkoppervlakken om de twee uur met water en zeep oplossing
4. Desinfecteer de schermen op de balies om de twee uur met Alcohol 70%.
5. Stappenplan bij een infectie van medewerkers
5.1. Instructies voor zieke medewerkers
Indien een geval zich voor doet waarbij een werknemer COVID-19 positief wordt getest
kunnen de volgende maatregelen worden getroffen.
1. Informeer het overig personeel over de infectie.
2. Controleer of er meerdere mensen, ondanks de eerdere instructie de werkvloer hebben betreden, met symptomen.
3. Controleer nogmaals of alle hygiëne en beschermingsmaatregelen continu strikt zijn toegepast.
4. Benadruk nogmaals het belang van de maatregelen en procedures.
5. Monitor de mensen die 1-3 dagen in dezelfde shift hebben gewerkt extra maar ze mogen wel doorwerken met in gebruik van de beschermingsmiddelen en hygiëne maatregelen.
6. Als een medewerker onbeschermd contact heeft gehad met een positief geteste
COVID-19 patiënt, standaard beschermingsmaatregelen en hygiëne maatregelen toepassen. Deze medewerker monitoren gedurende 7-14 dagen.
7. Bij bekend worden van de infectie, een extra oppervlakte desinfectie ronde toepassen en luchten, het bedrijf hoeft daarvoor NIET dicht.(CDC, 2020a).
8. Houdt dagelijks contact met de medewerkers.
5.2. Instructies voor CoVID 19 suspect medewerker aan het werk
– Indien een medewerker suspect is voor CoVID 19 gedurende zijn aanwezigheid in de winkel dan wordt deze in een daartoe aangewezen ruimte geïsoleerd en de medische hulpdiensten worden snel ingeschakeld (178 of huisarts )
– Na het afvoeren van de zieke wordt de ruimte grondig gereinigd
6.1. Instructies voor de winkelend publiek en leveranciers
1. Draag een mond/neus kapje, zodra u in de nabijheid komt van mensen in de openbare
ruimte.
2. Was uw handen met water en zeep minimaal 20 seconden en/of desinfecteer uw
handen met alcohol 70%.
3. Moet u ergens wachten, houdt minimaal 1,5 m afstand van de volgende personen.
4. Raak niet onnodig oppervlakken aan en als het nodig is desinfecteer of was daarna uw
handen.
5. Raak alleen het product aan dat u nodig heeft.
6. Volg de lokale instructies per winkel of supermarkt.
6.2. Instructies voor zieke bezoeker en leverancier
– Indien een bezoeker of leverancier suspect is voor COVID 19 gedurende zijn
aanwezigheid in de winkel dan wordt deze in een daartoe aangewezen ruimte
geïsoleerd en worden de medische hulpdiensten ingeschakeld (178 of huisarts )
– Na het afvoeren van de zieke wordt de ruimte grondig gereinigd
7. Checklist voor verantwoordelijken
Ventilatie:
□ Ramen & deuren open OF Airconditioning op stand met aanzuiging verse lucht;
□ Afzuigfan
Hygiëne
□ Cleaning schedule en – protocol (pinmachines, kassa’s, toonbanken, schappen);
speciale aandacht voor schaftruimte en ruimtes waar er veel verkeer is
□ Mond- en neusbedekkingbeleid (personeel, leveranciers en klanten)
□ Toiletten: zeep, chlooroplossing, doekjes & ventilatie (personeel)
□ Handenalcohol/ sanitiser of wasbakken met zeep (klanten)
□ Vuilnistonnen met vuilniszak (toiletten, kassa’s, schaftruimte, ingang)/ dagelijks ledigen
□ Persoonlijke beschermmiddelen( wegwerpschorten, wegwerphandschoenen)
Lay-out en efficiënt winkelen/ fysieke afstand
□ Maximaal aantal personen in de winkel
□ Pijlen looprichting
□ Indicatiestrepen of -stippen t.b.v. fysieke afstand 1.5 m (kassa en rij buiten)
□ Winkelwagentjes (1ste keus) of winkelmandjes met wielen (2e keus)
□ Borden met product-indicaties (schappen) □ Prijskaartjes
□ Locatie kassa’s & scheidingswanden (indien van toepassing)
□ Verswaren en fastrunners voor in de winkel/ speciale kassa
Personeelsmanagement
□ Personeelsadministratie (naam, adres, telefoonnummer, familieleden in huis)
□ Vaste paren voor samenwerken waar toepasselijk
□ Beweging op de werkvloer beperken tot specifieke afdeling
□ In- en uittekenlijst, ook bij tussendoor weg gaan
□ Personeelsrooster aanwezig
□ Schaftruimte buiten of goed geventileerd ruimte binnen
□ Instructie om op verschillende tijden te schaften (met fysieke afstand)
□ Instructie voor thuisblijven/ contact huisarts of hotline bij COVID-19 verschijnselen.
□ Voor het hervatten van werk is een screening door de huis- of bedrijfsarts noodzakelijk.
8. Literatuurlijst
1. Coronavirus, SARS-CoV-2, COVID-19 and HVAC Systems
2. Governor Issues New Social Distancing Rules for Retailers
3. 1 Recommendation to Member States to improve hand hygiene practices widely to help
prevent the transmission of the COVID-19 virus
4. Veilig naar de winkel. 10 richtlijnen voor winkeliers en handelaars | Agentschap
Innoveren en Ondernemen
5. Coronavirus: tips voor het heropenen van de winkels
6. Protocol Verantwoord Winkelen
7. Running Essential Errands Grocery Shopping, Take-Out, Banking, and Getting Gas
8. Coronavirus: New safety guidance for retailers reopening stores
9. Working safely during coronavirus (COVID-19 ) – Guidance – GOV.UK
10. Keeping workers and customers safe during coronavirus (COVID-19 ) in shops and
branches)
11. Hand Hygiene Recommendations
12. Guide to Local Production: WHO-recommended Handrub Formulations
13. My Safe Store Suriname initiative
14. RIVM, 2020
15. CDC, 2020